Η καθυστέρηση της ομιλίας ανησυχεί πολύ συχνά τόσο τους γονείς όσο και τους ειδικούς. Η ανησυχία αυτή υπάρχει , διότι πολλά αναπτυξιακά προβλήματα συνοδεύουν την καθυστέρηση της ομιλίας ενός παιδιού. Είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των δυσκολιών, γιατί μπορεί να επηρεάσουν μετέπειτα την κοινωνική, μαθησιακή και συναισθηματική ζωή του παιδιού.
Πότε λέμε πως έχει ένα παιδί καθυστέρηση λόγου;
Για να πούμε πως ένα παιδί έχει καθυστέρηση λόγου πρέπει να γνωρίζουμε τα φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης ενός παιδιού. Δηλαδή τι θα έπρεπε να κάνει και να λέει ένα παιδί σε κάθε ηλικία και τι αυτό κάνει. Όταν μιλάμε για καθυστέρηση της ομιλίας, αναφερόμαστε σε παιδία πρώιμης ηλικίας στα οποία οι γλωσσικές δεξιότητες της ομιλίας έχουν καθυστερήσει. Ενώ το παιδί μεγαλώνει , η γλωσσική του εξέλιξη δεν συμβαδίζει πάντα με την βιολογική του ωρίμανση από άγνωστα αίτια ή συχνά αποτέλεσμα γνωστής αιτιολογίας όπως διάφορες διαταραχές. Τέλος σημαντικό είναι να ελέγχουμε αν το παιδί μας κατανοεί και αν μας μιμείται , τα στάδια αυτά προηγούνται την λεκτική ανάπτυξη.
Επιστημονικές μελέτες συσχετίζουν τις μαθησιακές δυσκολίες με την καθυστέρηση του λόγου και τις διαταραχές λόγου. Στη συνέχεια οι μαθησιακές δυσκολίες επηρεάζουν την κοινωνική και συναισθηματική ζωή του παιδιού. Η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη παρέμβαση είναι πολύ σημαντική, επίσης η καθυστέρηση λόγου είναι ένα βασικό σύμπτωμα που το συναντάμε σε πολλές άλλες σοβαρές διαταραχές της παιδικής ηλικίας.
Ποιες είναι οι προειδοποιητικές ενδείξεις και τα συμπτώματα για την καθυστέρηση του λόγου;
Τι θα πρέπει να λέει: Πότε ανησυχούμε ;
13-18 μηνών, χρησιμοποιεί πρότυπο επιτονισμό ενηλίκων και παράγει ακατανόητο λόγο | 13-18 μηνών, Αν το παιδί δεν λέει «μαμά – μπαμπά» αναφερόμενο στο σωστό πρόσωπο με νόημα |
13-18 μηνών, έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 η περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά) | 13-18 μηνών, αν παίζει με μονότονο , επαναλαμβανόμενο τρόπο χωρίς να προσποιείται π.χ ότι μιλάει στο τηλέφωνο. |
19 -24 μηνών, χρησιμοποιεί λεξιλόγιο 50 έως 100 η και περισσότερες λέξεις, αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά με ρήματα | 19-24 μηνών, αν το παιδί δεν φλυαρεί με λέξεις και χρησιμοποιεί μόνο το ‘μαμά- μπαμπά’ |
19-24 μηνών ,είναι 25-50% κατανοητός προς τους ξένους | 21-24 μηνών, δεν έχει αναπτύξει τουλάχιστον 10 λεξούλες και δεν γνωρίζει το όνομα του |
2-3 ετών, ο λόγος είναι καταληπτός 70% . | 2-3 ετών, όταν ο λόγο του είναι ακατάληπτος προς τους ξένους |
2-3 ετών, Κάνει ερωτήσεις με 1 η 2 λέξεις και χρησιμοποιεί φράσεις 3-4 λέξεις. | 2-3 ετών,όταν δεν κάνει ερωτήσεις όπως «που μπαμπα;» |
Ποια είναι τα πιθανά αίτια και οι παράγοντες για την καθυστέρηση λόγου;
Οι αιτίες μιας καθυστέρησης μπορεί να οφείλονται αφενός στο κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται το παιδί και αφετέρου σε βιογενετικούς παράγοντες. Προβλήματα στη γλωσσική εξέλιξη μπορεί να προκαλέσουν:
Κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες
Τα πρώτα γλωσσικά ερεθίσματα το παιδί τα παίρνει από το οικογενειακό περιβάλλον , όταν το περιβάλλον αυτό είναι φτωχό σε ερεθίσματα το παιδί θα πάρει πολύ λίγα γλωσσικά πρότυπα. Παραδείγματα όπως παιδιά που μεγαλώνουν με ηλικιωμένους η αλλοδαπές νταντάδες οι οποίες δεν γνωρίζουν τη μητρική γλώσσα του παιδιού η δεν την χρησιμοποιούν σωστά συντακτικά και έχουν ελάχιστη γλωσσική επικοινωνία, η κακή διαπαιδαγώγηση, η υπερπροστασία ή η αμέλεια συμβάλουν αρνητικά στην γλωσσική εξέλιξη του παιδιού. Ακόμα, παρατηρείται πως παιδιά με διγλωσσία ή παιδιά με συχνές ωτίτιδες στα πρώτο έτος της ηλικίας τους μπορεί να καθυστερήσουν στην ομιλία τους.
Γενετικοί παράγοντες – διαταραχές
Η καθυστέρηση της ομιλίας μπορεί να οφείλεται και να συνδέεται με διάφορες διαταραχές όπως:
- Νοητική υστέρηση
- Απώλεια ακοής
- Αυτισμός
- Εγκεφαλική παράλυση
- Επιλεκτική αλαλία
- Καθυστέρηση ωρίμανσης (αναπτυξιακή καθυστέρηση ομιλίας)
- Εκφραστική διαταραχή γλώσσας (αναπτυξιακή εκφραστική αφασία)
Είναι καθυστέρηση ομιλίας ή κάτι άλλο; Γιατί πρέπει να επισκεφτώ έναν ειδικό;
Είναι πολύ σημαντικό να προσδιορίσουμε που οφείλεται η καθυστέρηση της ομιλίας. Όταν τα αίτια της καθυστέρησης οφείλονται σε κοινωνικούς –περιβαλλοντικούς παράγοντες, τότε είναι ευκολότερο να εντοπιστούν και κατ’ επέκταση να αντιμετωπιστούν. Όταν όμως , η αιτία είναι δυσδιάκριτη τότε θα πρέπει να ζητήσουμε την βοήθεια κάποιου Αναπτυξιακού κέντρου. Με τη βοήθεια του ειδικού θα γίνει η αναπτυξιακή εκτίμηση μέσω αναπτυξιακού check-up, θα εντοπιστούν τα ελλείμματα αν αυτά αφορούν μόνο την ομιλία και την επικοινωνιακή του δεξιότητα η αν το παιδί αντιμετωπίζει καθυστέρηση στην γενικότερη ανάπτυξη και τις κινητικές του δεξιότητες. Αφού γίνει η διάγνωση – διαφοροδιάγνωση θα ακολουθήσει η εξατομικευμένη θεραπεία της λογοθεραπείας η ολόκληρης της διεπιστημονικής ομάδας (Αναπτυξιολόγου, Εργοθεραπευτής, Λογοθεραπευτής, Ψυχολόγος).
Τι είναι η λογοθεραπεία;
Η λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την πρόληψη , την αξιολόγηση , τη διάγνωση και την θεραπεία και τη μελέτη των διαταραχών της επικοινωνίας σε παιδιά και ενήλικες.
Πως γίνεται η λογοθεραπευτική αξιολόγηση;
Κατά την αξιολόγηση καταγράφονται οι ικανότητες ενός ατόμου. Αυτό μας βοηθά να καθορίσουμε εάν υπάρχει κάποια επικοινωνιακή διαταραχή , εάν υπάρχει το είδος της διαταραχής και το μέγεθος της . Ακόμα σε μία αξιολόγηση συγκεντρώσουμε πληροφορίες οι οποίες είναι απαραίτητες για να θέσουμε τους στόχους του θεραπευτικού προγράμματος. Η αξιολόγηση ποικίλει ανάλογα με τη διαταραχή. Ο λογοθεραπευτής ξεκινάει την διαδικασία της αξιολόγησης με την συγκέντρωση όλων των απαραίτητων πληροφοριών , παρατηρεί και καταγράφει συμπεριφορές κα΄ θόλη την διάρκεια της αξιολόγησης . Αργότερα ακολουθεί η χορήγηση τεστ , αυτό μπορεί να είναι ένα επίσημο διαγνωστικό εργαλείο η να είναι κάποια άτυπη μέτρηση . Οι τομείς που αξιολογούνται είναι η ομιλία-λόγος (κατανόηση – παραγωγή), η ροή, η φωνή (ένταση, σταθερότητα ), η ακοή, η κατάποση και η μη λεκτική επικοινωνία. Συμφώνα με τα αποτελέσματα και σε συνδυασμό με την παρατήρηση και την συλλογή δεδομένων ο λογοθεραπευτής καθορίζει το είδος της διαταραχής και παίρνει αποφάσεις για την αποτελεσματικό πρόγραμμα παρέμβασης που θα ακολουθήσει.
Για την αποτελεσματικότερη διάγνωση και μετέπειτα την αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται η συνεργασία του λογοθεραπευτή με μία διεπιστημονική ομάδα, όπως Αναπτυξιολόγος , ψυχολόγος, ειδικός παιδαγωγός , νευρολόγος , Ω.Ρ.Λ, εργοθεραπευτης, παιδίατρος.
Ο λογοθεραπευτής καλείται να προσφέρει τις ειδικευμένες υπηρεσίες του σε άτομα με διαταραχές όπως:
- Αρθρωτικές – φωνολογικές διαταραχές
- Διαταραχές στη ροή της ομιλίας
- Ειδική γλωσσική διαταραχή
- Καθυστέρηση λόγου και ομιλίας
- διαταραχές φωνής
- Βαρηκοΐα
- Διαταραχές κατάποσης
- Νοητική καθυστέρηση
- Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές
- Νευρολογικές διαταραχές
- Δυσαρθρίες κ.α
Πως αντιμετωπίζεται η διαταραχή μέσω της Λογοθεραπείας;
Ο λογοθεραπευτής συμφώνα με την αξιολόγηση- εκτίμηση που έχει πραγματοποιήσει, καθορίζει τους στόχους για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Θέτει μικρούς βραχυπρόθεσμους στόχους του οποίους το άτομο, καλείται σταδιακά να κατακτήσει και τον τελικό μακροπρόθεσμο στόχο του, δηλαδή το υψηλότερο επίπεδο στο οποίο θα πρέπει το άτομο να φτάσει με την ολοκλήρωση της παρέμβασης.
Η συγγραφή του άρθρου έγινε από τον Αναπτυξιακό Εργοθεραπευτή, κ. Στέλιο Μαντούδη με τη συνεργασία της Λογοθεραπεύτριας κας Φωτεινής Μιχαηλίδου.
Έχει αναρτηθεί στη σελίδα της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας:
http://www.e-child.gr/parents/speech-development/item/122-speech-delay-and-special-considerations
